Politieke partijen in Nederland hebben zich ontwikkeld van spreekbuis van burgers met eenzelfde wereldbeeld tot marketing- en verkiezingsmachines om burgers met eenzelfde wereldbeeld naar de stembus te lokken.

De burger is steeds minder politiek actief als je naar de ledentallen van de politieke partijen kijkt en de politieke partijen laten hun programma’s schrijven door marketingdeskundigen, want het programma moet ‘scoren’.

Een verkiezingsprogramma is niet meer een eindpunt van een discussie binnen een partij, maar de basis voor een marketing campagne van die partij.

Dit heeft gevolgen gehad voor de vertegenwoordigers van die politieke partijen. Was vroeger de partijvoorzitter de belichaming van ‘de achterban’, die trouw alle afdelingen bezocht en contact onderhield  met de voorzitters en de partijbaronnen,  nu is de partijleider vooral de persoon die verkiezingen wint.

Het gevolg hiervan is dat de lijsttrekker in een verkiezing belangrijker wordt dan de partijvoorzitter als politiek leider.

Het dramatische gevolg daarvan zien we nu in Nederland. Waar in België de partijvoorzitters de partijleiders zijn, en een regering-ook van de eigen kleur-onder druk kunnen zetten, zitten in Nederland de partijleiders Kaag, Hoekstra en Rutte, in de regering.

Aangezien de regering staatsrechtelijk eenheid van beleid kent, en politiek gebaseerd is op een regeerakkoord, zit de partij gevangen in het regeerakkoord.

Zolang het mooi weer is, en alleen voor de wind hoeft te worden gezeild is er geen probleem.

In Nederland stapelen we evenwel crisis op crisis, en dan wordt het problematisch. En waar de mediatisering van de lijsttrekker in verkiezingstijd een troef is, wordt het een handicap wanneer de lijsttrekker politiek leider wordt in een kabinet dat alleen maar aan crisisbestrijding doet en vooral impopulaire boodschappen moet brengen.

Een regeerakkoord is  geen partijprogramma, en wil een partij een eigen profiel houden naast de regering waarin het deelneemt, moet het de mogelijkheid houden afstand te behouden tot diezelfde regering.

Dat is de taak van de partijvoorzitter die dan tevens politiek leider dient te zijn. 

In Belgie zijn partijleiders als  Georges-Louis Bouchez of een Sammy Mahdi in staat kritisch te zijn op de regering waar ze deel van uit maken, zodat ze het eigen profiel van de partij scherp houden.

In Nederland zitten de politiek leiders evenwel allemaal in de regering,  en zijn ze gedoemd het regeringsbeleid inzet te maken van  de Provinciale Staten verkiezingen in 2023.

Het CDA lijkt daarvoor in het stikstofdossier de prijs voor te gaan betalen, de VVD in het asieldossier.

Willen de politieke partijen helder houden waar ze voor staan dan lijkt het belangrijk dfat de partijvoorzitters hun plaats opeisen.