Het leek in 1995 zo’n goed idee. Geïnspireerd door Engelse en Franse voorbeelden van elite opleidingen voor superambtenaren zou er een selecte groep ambtenaren worden gevormd. Niet loyaal aan een ministerie, maar aan de staat en het algemeen belang.
Teamwork, projectgericht, flexibel, weg van verkokerde apparaten en ambtenaren die niet over het territorium van het eigen departement konden kijken en zich verloren in territorium kwesties.
De Memorie van Toelichting van 7 december 1994 aan de Tweede Kamer was een samenvatting van alle PowerPoints die ooit op trainingscentrum De Baak aan rijksambtenaren waren gegeven.

Het lijkt er met de toeslagenaffaire als ultiem voorbeeld, niet op dat de Algemene Bestuursdienst (ABD) de alerte, snel schakelende dienst is geworden die de oprichters in gedachten hadden. Ex-staatssecretaris Weekes kenschetste de kopmannen van het ambtelijke peloton als een ‘Leemlaag’. En het probleem beperkt zich niet alleen tot de belastingdienst. Bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat lijkt het kennisniveau dusdanig gedaald dat we moeten vrezen of we het letterlijk droog houden. 
Op veel ministeries lijkt het erop dat er twee soorten ambtenaren zijn. In de eerste plaats de inhoudelijk betrokkenen, de mensen met expertise op hun vakgebied. Daarboven staat een groep afdelingshoofden, directeuren en dergelijke die ‘managen’, en onderdeel zijn dan wel willen zijn van de ABD.

Het blijkt nu dat die managers niet noodzakelijkerwijze de politiek goed bedienen. En dat heeft de politieke geheel en al aan zichzelf te danken.

In het gehele besluit tot oprichting van de ABD komt het begrip politieke verantwoordelijkheid niet voor. Net zomin als rechtsstaat of burger overigens. De ABD is niet vormgegeven om de relatie met het politieke niveau te verbeteren. Het apparaat is opgericht om ambtelijke verkokering te bestrijden, een soort ‘ambtenaren voor ambtenaren’!  En dat lijkt dusdanig goed gelukt dat er nu absoluut niemand meer politiek verantwoordelijk is. Want met de ontkokering lijkt ook de mogelijkheid voor een bewindspersoon om politiek verantwoordelijk te zijn voor zijn departement verdwenen te zijn. Vervangen door de leemlaag van de ABD.

De ABD valt onder het grijze muizen ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar zelfs met een sterke minister is het niet aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken om beleid te coördineren, of om te constateren dat de ABD niet gebracht heeft wat ervan werd verwacht.
Dat is de taak van de premier. 

Staatsrechtelijke Primus Inter Pares, in de realiteit van de Europese Raad steeds meer iemand met presidentiële allures.
Het lijkt aan hem de ABD van politieke leiding te voorzien en daar de politieke verantwoordelijkheid voor te nemen. Het is immers aan hem op politiek niveau de eenheid van beleid te garanderen. Het lijkt logisch dat hij het ambtelijk apparaat dat daarvoor verantwoordelijk is politiek aanstuurt.

Anders lijkt het beter de politieke verantwoordelijkheid voor ieder ministerie weer volledig bij de vakminister te leggen, willen we voorkomen dat bij een volgende affaire de verschillende ministers weer weg kunnen komen zonder het nemen van politieke verantwoordelijkheid.