Frans Timmermans lijkt zich in zijn Werdegang redelijk te hebben ontdaan van zijn Limburgse ‘roots’, het land waar men de relativiteit van het leven begrijpt en het mysterie naast een religieus raadsel een politiek feit is. Onze Nederlandse Eurocommissaris blijkt zich namelijk het Hollandse Calvinistische vingertje eigen te hebben gemaakt.
En Polen heeft het gemerkt!

De rechtstaat, een gemeenschappelijk principe van de lidstaten vastgelegd in art 2 van het Verdrag van de Europese Unie, wordt in Polen bedreigd doordat de Poolse regering het Constitutioneel Hof onder politieke controle lijkt te willen. En dat mag niet van Frans.

Wat was dat ook al weer, een Constitutioneel Hof.

Een grondwettelijk hof toetst formele wetgeving aan de grondwet. Van oudsher was het vooral van belang in federale staten om te voorkomen dat de verschillende wetgevende niveaus tegenstrijdige wetgeving zouden aannemen. In het gecentraliseerde Nederland leek dat minder noodzakelijk en de politiek was bang dat als rechters de inhoud van wetten mogen beoordelen zij teveel macht zouden krijgen en zich als wetgever zouden opstellen. Primaat van de wet boven de ‘soevereiniteit in eigen kring’ werd door het christelijk volksdeel bovendien ook niet gewenst en Nederland is daarmee een van de weinige landen waar grondwettelijke toetsing niet mogelijk is.

De gedachte was dat de democratisch gelegitimeerde macht, het parlement, het laatste woord moest hebben. En als de Tweede Kamer een fout had gemaakt, dan konden partijgenoten in de Eerste Kamer (chambre de reflexion!) wel corrigeren.
Bezwaar bleef natuurlijk dat de individuele burger niet zijn rechten kan afdwingen zonder inschakeling van de rechterlijke macht.

Maar deze kleine juridische imperfectie werd ruimschoots gecompenseerd door een grote maatschappelijke steun voor een consensus beleid vorm gegeven door nette dames en heren die via nette politieke partijen in het parlement zaten.
Het systeem blijkt niet goed voorbereid te zijn op internationalisering, immigratie en populisme gekoppeld aan nieuwe media.

Zo mag een rechter een wet bijvoorbeeld weer wel toetsen aan internationale verdragen. En zo krijgen we toch een soort constitutioneel hof via de europese achterdeur binnen.
In het kader van de immigratie en de inburgering hebben we de grondwet in allerlei talen vertaald, om de nieuwe Nederlanders burgerschap bij te brengen. Waarom als je er geen rechten mee kan afdwingen?

Tot slot de kwaliteit van de politiek. De Tweede kamerleden twitteren en facebooken zich een slag in het rond als er er weer iets gebeurt in het land en de wereld. De leider van een niet nader te noemen politieke partij voert het debat zelfs liever via Twitter dan de Tweede Kamer. Dan neemt het vertrouwen in de Tweede Kamer als bron van alle wijsheid en legitimiteit sterk af.

In Nederland gebeurt dus al sinds 1848 wat in Polen nu alleen mar dreigt te gaan gebeuren.
In 2002 heeft de Kamer al het wetsontwerp Halsema aangenomen. Dit initiatief beoogt de Nederlandse Grondwet zodanig te wijzigen dat grondwettelijke toetsing van formele wetten  in bepaalde gevallen mogelijk wordt. De komende verkiezingen zijn een goed moment deze grondwetswijziging door te voeren.

Ik verwacht een stevige brief van Frans aan Mark om het respect voor art 2 van het Verdrag in de Nederlandse grondwet te verankeren.