Even leek het er op dat de geschiedenis zijn eindpunt had bereikt, en de menselijke samenleving onomkeerbaar op weg was naar prettige, verlichte, liberale samenlevingen, democratisch bestuurd en gebaseerd op de rechtstaat. Ons soort samenleving.

Dat was buiten Poetin, Erdogan en de islamitische extremisten gerekend.

Erger, we moeten akkoorden sluiten met Erdogan tegen de door IS veroorzaakte vluchtelingenstroom. En passant laten we Erdogan de Koerden uitmoorden, dezelfde Koerden die ons elders in de regio helpen IS te bestrijden.

Welkom in de vertrouwde wereld van de geopolitiek, waar staten geen vrienden hebben of rechten verdedigen, maar belangen de dienst uit maken.

Het Nederlandse belang is een vrije economie en een internationale rechtsorde die dat mogelijk maakt. Dat kan Nederland niet alleen. Voor een sterke militaire positie hebben we zowel de EU als de NAVO nodig. En Nederland niet alleen, dat geldt voor alle Europese landen.

Het is opvallend dat weinig politici dit idee verdedigen. De door David Cameron veroorzaakte Brexit is een cadeau voor Poetin, Eurosceptische partijen pretenderen het nationale belang te verdedigen door voor te stellen uit de EU te stappen. Onverantwoordelijk gedrag dat zij zich alleen maar kunnen veroorloven juist omdat de betrokken landen lid van de EU en NAVO zijn.

De speeltijd is echter over, er zijn echte bedreigingen aan de Oostgrens. Het gedrag van Erdogan zal ook binnen Europa gevolgen hebben vanwege de controle die Erdogan op zijn mensen uitoefent. Wil je een totalitaire staat, dan moet immers worden voorkomen dat ‘Europese’ Turken, kritische geluiden naar de familie en vrienden overbrengen.

We moeten als samenleving aanvaarden dat de wereld er rauwer is gaan uitzien. In zo een situatie kun je maar beter sterk staan. Een ieder kan begrijpen dat dat samen beter gaat.

Ook politici, die dan de conclusie zouden moeten durven vertellen dat wil je een dreiging weerstaan, je een beleid nodig hebt, met daaraan gekoppelde machtsmiddelen.

Dat is geen ingewikkelde boodschap, het enige wat nodig is, is leiderschap.