De Nederlandse staat viert dit jaar 200 jaar Koninkrijk. Nederland bestaat natuurlijk al veel langer, de Unie van Utrecht van 1579 zou een hele goede begindatum zijn, hoewel de Republiek pas formeel in 1588 werd opgericht.

 Napoleon komt de eer toe de Republiek te hebben ontbonden en er een Koninkrijk van te hebben gemaakt. De Oranjes, die dat zelf nooit gelukt was, namen de nieuwe boedel graag over.

De economische en politieke realiteit was natuurlijk dat een eenheidsstaat met meer centraal geleide processen een beter antwoord was op een zich industrialiserende samenleving, in en buiten Nederland. Globalisering, ook toen al.

 Het bestuurlijke antwoord op die globalisering werd in de negentiende eeuw door Napoleon gegeven, in de twintigste en eenentwintigste eeuw is dit het proces van Europese samenwerking en eenwording geweest, nadat een aantal andere landen het nodig hadden gevonden deze vraag op het slagveld te beantwoorden.

 Was de Republiek een heel goede staatsvorm in een globaliserende wereld gebaseerd op handel, de centrale eenheidsstaat was blijkbaar het model voor de combinatie industrialisatie en kolonisatie.

 De regering Rutte gaat de uitdagingen van de eenentwintigste eeuw aan met het op de schop nemen van zowel de nationale overheid onder het motto ‘kerntaken’ en ‘meer met minder’ maar vooral een kleinere overheid, gemeenten van 100.000 inwoners en vijf provincies. Wat opvalt is dat de oplossing wordt aangedragen voordat het probleem wordt gesteld.

 De maat moet blijkbaar anders.  Friese dorpen liggen ongeveer drie a vier kilometer uit elkaar. In de middeleeuwen vond men namelijk dat je niet langer dan een uur erover moest doen om  naar de kerk te gaan om te bidden. En zo werden kerken, en dus dorpen, gesticht, ‘op een uur gaans’. De systematisch ingestelde Fransen stichtten hun departementen op grond van de logica dat iedereen te paard de centrum stad in een dag moest kunnen bereiken. Dat was al wat groter.

Met de DigID heb ik de lokale, regionale en landelijke overheid binnen een milliseconde onder handbereik. Een ontwikkeling die de overheid, begrijpelijk, zeer stimuleert. Maar tegelijkertijd is er geen natuurlijke maat meer voor de overheid. Niet voor de lokale, maar ook niet voor de nationale.

 

De realiteit is dat ‘de overheid’ niet meer in geografische kringen om de burger heen ligt. De overheid wordt vooral iets functioneels voor de burger. Identiteit is ook belangrijk, maar voor de Nederlandse overheid geen argument voor bestuurlijke indeling op lokaal of regionaal niveau. Waarom dat dan wel voor het nationale niveau zou gelden is onlogisch.

We hebben gezien dat in het verleden De Nederlanders verschillende staatsvormen hebben gekozen om zich aan te passen aan een veranderende wereld. Veelal gedwongen, dat wel.

Doordat er geen duidelijk probleem wordt gesteld lijkt het onwaarschijnlijk dat de huidige plannen voor het binnenlands bestuur succesvol zullen zijn, want wat zou het ijkpunt zijn?

Verwarring en chaos, dat zal wel haalbaar blijken vrees ik.

Maar ook het bestaan van Nederland zelf komt ter discussie te staan. Het zou zo maar eens kunnen dat vijf frisse nieuw landsdelen, zonder de last van grote, niet meer zo noodzakelijke departementen, beter kunnen functioneren in een Europees verband.

Ja, Europa, want dat bestaat ook nog.

Het merendeel van ons beleid is immers een soort medebewind in EU verband.

Niet dat Nederland soevereiniteit heeft overgedragen aan een centrale staat in Brussel. Nee, veel meer heeft Nederland de afgelopen vijftig jaar besloten de soevereiniteit gedeeld uit te voeren in samenwerking met de Europese partners in gedeeld Europees beleid.

De uitvoering van dat beleid wordt gedecentraliseerd naar vijf sterke provincies en zeer grote gemeentes.

Door het bestaan van Europa in bestuurlijke zin te negeren maar wel een grootschalige bestuurlijke reorganisatie te organiseren zonder duidelijke probleemstelling, zet deze regering de staatsstructuur van Nederland ter discussie zonder dat het weet wat het als uitkomst wil.

Dat komt door een gebrek aan visie op zowel Nederland als Europa.

Die 200 jaar Koninkrijk hebben we gehaald maar als we de 400 willen gedenken zal er toch snel een visie moeten worden ontwikkeld op de plaats van Nederland in Europa.