Het Nederlandse politieke bestel staat al een tijdje ter discussie, zittingsduur van het parlement, twee partijen democratie, rol van het Koningshuis, band met de burger, zelfs met een zogenaamd heldere verkiezingsuitslag blijft het een systeem in gisting.

Zou de grondwet richting kunnen geven in deze moeilijke tijden? Goedwillende burger die ik ben, heb ik de tekst eens nagelezen, en ook eens wat teksten van andere grondwetten opgezocht. Ik moet u bekennen, het valt niet mee. Als mijn stagiair een dergelijke tekst zou hebben afgeleverd dan zou ik toch een heel hartig woordje gesproken hebben en mij hebben afgevraagd of ik wel een goede keuze had gemaakt. Ik stel mij voor dat ik de steeds nerveuzer worden stagiair ongeveer het volgende zou hebben verteld.

“Ik zie best wel dat je veel tijd hebt besteed aan deze grondwet, maar er zijn toch een aantal dingen die je duidelijk nog moet leren, daar moet je echt aandacht aan besteden.

In de eerste plaats moet je altijd positief schrijven, niet constant zeggen wat niet mag. Jouw document moet richting gevend zijn voor de burger, wat hij niet mag is een afgeleide van de positieve boodschap. Neem nu zo’n eerste artikel.

‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’

Die eerste zin gaat nog, maar waarom begin je in zin twee meteen over discriminatie? Dat vloeit automatisch voort uit die eerste zin, die is algemeen gesteld en dekt alles voldoende af. Weglaten. Bovendien, iedere algemene regel die je wilt versterken door hem te specificeren, is in feite een verzwakking. Basisregel bij het schrijven, of leren jullie dat niet meer op die Masters opleidingen?

Zo’n artikel 7 precies hetzelfde: Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. Waarom zeg je niet gewoon dat iedereen zijn mening mag uiten middels de drukpers? Denk er maar eens over na, je gebruikt overal namelijk van die negatieve formuleringen, of ben je Gereformeerd?

Ik had je ook gevraag eens te kijken naar de Amerikaanse en de Franse grondwetten, die eerste zinnen lopen toch veel beter. Wij, het volk van de Verenigde Staten etc. Dat loopt meteen, zie je? Of de Franse: Het Franse Volk verklaart etc. Voel je hoe daar een wil uitspreekt? Dan is jouw eerste zin toch echt een beetje bloedeloos.

Ja ik weet wel dat je dan meteen met Wij, Beatrix zit, maar daar kom ik nog op terug.

Dan nog even waar het ook al weer om gaat bij een grondwet. Je bepaalt een beetje wie je bent, wat je wilt en hoe je het land een beetje organiseert. Het idee bij die organisatie is zo ongeveer dat je als volk jouw vrijheid om van alles en nog wat te doen aan een regering geeft, zonder dat die regering dan meteen van alles en nog wat met jou mag doen. Die regering moet alleen de dingen doen die je met z’n allen nu eenmaal moet afspreken om te doen. Je moet dus een efficiënt bestuur maken zonder dat dat bestuur zich kan ontwikkelen tot een dictatuur onder het mom van efficiency.

Zie je het concept een beetje?

Kijk , ik wil je niet ontmoedigen, maar dan is jouw tekst niet erg evenwichtig. In een grondwet, en kijk nog maar eens goed naar de Franse en Amerikaanse, moet je dus goed duidelijk maken wat de verschillende onderdelen van de staat zijn, en wat die moeten doen. Jouw tekst is toch een beetje onevenwichtig. Daar waar je vrij gedetailleerd bezig gaat over de Staten Generaal en de Raad van State, maak je je er bij de gemeenten en provincies een beetje vanaf door te zeggen dat dat per wet wordt geregeld. Een beetje zwaktebod, omdat die medeoverheden ook een rol spelen in het voorkomen van de dictatuur van het parlement begrijp je wel?

Want in die tekst die jij hebt opgesteld mag de burger niet eens naar de rechter stappen als de overheid fouten maakt of zijn eigen wetten niet naleeft! Wij waren vroeger veel revolutionairder, besef je je dat wel?

En dan ga in artikel 23 wel weer heel gedetailleerd regelen hoe de Nederlandse onderwijzers worden benoemd: Bij die regeling wordt met name de vrijheid van het bijzonder onderwijs betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers geëerbiedigd.

Je begrijpt zelf ook wel dat je dit beter per wet kunt regelen, het aanstellen van onderwijzers is niet een grondrecht gelijk aan vrijheid van meningsuiting. In ieder geval vind ik dat je een beetje vreemd omgaat met grondrechten, iets is al gauw een grondrecht bij jou. Denk je niet dat je de staat dan met veel zaken opzadelt terwijl je juist het risico loopt dat de echte fundamentele grondrechten een beetje verwateren?

O ja, en nog even die passage over de rechterlijke macht. Dat moet je dus juist wel in de grondwet regelen, dat is weer een basis principe, veel belangrijker dan die aanstelling van onderwijzers. Misschien kun je daar nog iets aan toevoegen over rekenschap afleggen aan de Staten Generaal, of het volk, het zou aardig zijn als die rechterlijke macht op de een of de andere manier een binding met het volk zou hebben. De Rechterlijke Macht staat uiteindelijk op gelijke voet met de Wetgevende en de Uitvoerende Macht in relatie tot het volk, of doe ik nu te ingewikkeld voor jouw pragmatische geestje van de patatgeneratie?

Je moet dus best nog wel een beetje schaven aan die tekst, de stijl moet beter, je moet de verschillende bevoegdheden van de organen van het Rijk een beetje gelijk behandelen, dus allemaal in de grondwet, terwijl een aantal andere zaken zoals onderwijs best bij gewone wet kunnen worden geregeld. Proportionaliteit heet dat met een moeilijk woord.

Ik begrijp best wel dat het moeilijk is een goede grondwet te schrijven en dat gedoe met het Koningshuis maakt jouw werk er ook niet makkelijker op. Je gaat maar door in artikel 24 wie der nou lid is, en in welke volgorde, en als ze dood geboren worden, tja, dat is ook best ingewikkeld. Misschien moeten we dat ook maar per wet regelen, of gewoon schrappen, daar doe ik je nog een mailtje over.

Maar zorg ervoor dat het snel klaar is, er is zo maar weer een nieuwe stagiaire!”