Eurosceptici waren opgetogen met het arrest van het Duitse Constitutionele Hof in Karlsruhe dat bepaalde dat de ECB zijn mandaat had geschonden met het opkoopprogramma na de financiële crisis van 2008.

Geert Wilders schreef al: ‘Landen kunnen de uitspraken van het Europese Hof van Justitie vanaf nu massaal negeren.’

Dat is evenwel wel een beetje kort door de bocht en het tegenovergestelde lijkt eerder waar te zijn.

Het is voor een goed begrip van het arrest goed te weten wat de functie van het Duitse Constitutionele Hof is. Die is de grondrechten van de Duitse burger te beschermen, zoals die zijn vastgesteld in de Duitse grondwet. Beschermen tegen onzorgvuldig handelen van de verschillende overheden. En volgens de Duitse rechters hoort de Europese overheid daar ook bij zolang die grondrechten niet op Europees niveau zijn vastgelegd en de Europese Unie geen federale staat is.

Voor de Eurosceptici ‘Gefundeness Fressen’ nu het Hof oordeelde dat de EU de grondrechten schond.

Het lijkt mij verstandig dat de Eurocritici het arrest nog eens goed lezen, ik geef toe, het is een taaie tekst, dat kun je Duitse juristen wel toe vertrouwen.

Maar de essentie is wel dat de Duitse rechters stellen dat de burger zijn mandaat aan de politieke vertegenwoordigers geeft om de samenleving te ordenen en te sturen. Dat mandaat geven is een grondrecht, want de essentie van de democratie.

Het primaat van de politiek is dus primordiaal. Natuurlijk kan de politiek zaken toevertrouwen aan bepaalde organisaties, maar die mogen dan alleen maar opereren binnen de grenzen van dat specifieke mandaat, want dat is politiek goedgekeurd.

Het arrest over de ECB zegt eigenlijk niet meer dan dat de ECB nu binnen een bepaalde tijd moet duidelijk maken dat het binnen dat specifieke mandaat gebleven is.

Mocht de ECB daar niet in slagen, dan dient Duitsland zijn medewerking aan de uitwerking van de ECB-maatregelen te staken, aldus het Hof.

En nu komt het zwakke punt van het arrest om de hoek. Juridisch lijkt het redelijk waterdicht, maar politiek lijkt het een Pyrrhus overwinning, de politiek bleek niet in staat de Euro te redden, de ECB deed het wel, dus welke kniesoor zeurt daarover? 

Een bom onder de Europese Unie? Ja en nee.

Ja omdat het duidelijk maakt dat het model van de ‘spill over’, het leggen van verantwoordelijkheden bij de EU las de omstandigheden daartoe dwingen, de juridische grenzen heeft bereikt. 

En nee, omdat het arrest heel gemakkelijk is te omzeilen. Dat heeft Angela Merkel al meteen duidelijk gemaakt bij de presentatie van het Corona noodplan van 500 miljard euro. Dat plan wordt niet door de ECB gelanceerd, maar door de politiek. En daarmee wordt het plan ‘Karlsruhe proof’.

Dat begrip zullen we in de toekomst in Europa nog vaak tegenkomen. Niet bureaucraten, maar politici, in een-tweetjes op nationaal en Europees niveau, zullen de besluiten nemen.

Angela Merkel neemt nu de politieke verantwoordelijkheid die zij en haar collegae in 2008 met de financiële crisis nog niet durfden te nemen. Karlsruhe dwingt haar dat nu wel te doen.

Want de noodzaak om besluiten op Europees niveau te nemen zal blijven, zeker nu de geglobaliseerde wereld zich lijkt te clusteren rond een viertal kernen.

En zo brengt het arrest van Karlsruhe, o ironie, de Europese Politieke Unie alleen maar dichterbij.