Nadat Napoleon de laatste restjes van een middeleeuwse maatschappij inrichting had opgeruimd en vervangen door de centraal bestuurde eenheidsstaat werd diezelfde staat in de romantiek versterkt met een nationaal idee en werd deze zowel cultuurdrager als uitdrukking van de volkswil, in plaats van een groot landgoed zoals dat tot Napoleon vaak het geval was geweest.

In Groot Brittannië ging dit samen met de eerste industrialisatie en een sterke handelsgeest, het Britse imperium het gevolg. De dominantie militaire positie in de wereld leidde tot een Pax Britannica maar ook tot het idee dat de vrije markt economie en een liberale democratie een soort optimum in de maatschappelijke ontwikkeling zou zijn.

De latere dominantie van de Verenigde Staten versterkte dit alleen maar. De Pax Americana leidde tot een verklaring van de rechten van de mens en een de oprichting van de Verenigde Naties naar analogie met de Amerikaanse grondwet. Andere internationale organisaties, IMF, Wereldbank, WTO, WHO werken binnen dit model.

Door de val van de Sovjet Unie leek het Angelsaksische wereldbeeld geen concurrentie meer te hebben en was volgens Francis Fukuyama het einde van de geschiedenis daar.

Met de Brexit en de verkiezing van Donald Trump als president van de VS lijkt de Angelsaksische wereld plotseling de rug te keren naar alles wat haar groot heeft gemaakt: individuele rechten met een liberaal politiek systeem, vrijhandel en globalisering.

Een democratie is meer dan het gelijk van 51% van de kiezers, het is een systeem van evenwicht in wetgeving, beleidsuitvoering en rechtspraak dat er op gericht is niemand ooit de absolute macht te geven zodat het systeem uiteindelijk naar tevredenheid van de overgrote meerderheid van de bevolking functioneert. Pas als die overgrote meerderheid zich herkent in het systeem zullen burgers immers loyaal zijn aan het systeem en burgerschap tonen.

De Angelsaksische wereld lijkt het streven naar zo’n brede meerderheid te hebben ingeruild voor het veel beperkter belang voor de eigen groep (51% is genoeg). Binnen die groep is alles mogelijk inclusief exorbitante persoonlijke zelfverrijking, wie er buiten valt heeft pech. Had die mentaliteit van egoïsme en zelfverrijking al geleid tot de instorting van het mondiale financiële systeem in 2008, het lijkt er sterk op dat diezelfde mentaliteit van eigen- en groepsbelang nu ten koste gaat van het democratische systeem.

In de VS zijn de voorbeelden te over, belasting-, zorg- en infrastructuur plannen die door allen worden betaald maar specifieke groepen het meest profiteren In het VK is met het referendum over de Brexit met het landsbelang gesold opdat de Tories aan de macht bleven. Het uitschrijven van de recente verkiezingen was ingegeven door tactiek van de Tories om van een moment van zwakte van Labour te kunnen profiteren en de Brexit nog harder te kunnen uitvoeren. Verkiezingen zijn onderdeel van het democratisch systeem, ze alleen maar uitschrijven om een partij te bevoordelen is een doodzonde. Een zegen dat deze les gegeven is!

Het blijft verbazingwekkend dat in deze twee belangrijke Angelsaksische landen het grote publiek het accepteert dat het respect voor de instituties wordt ingeruild voor het gebruik van die instituties voor groeps- dan wel eigen belang. Tijd voor reflectie in die landen, zeker. Maar ook voor Europa, daar door de Angelsaksische zelfmoord de geopolitieke wereldorde er anders is gaan uit zien.