Met de val van de Berlijnse muur viel ook de strijd tussen de ‘ismen’. Een debat wat vooral in intellectuele en politieke kringen werd gevoerd over de vraag hoe de maatschappij het best kon worden gebaseerd: op grond van socialisme, liberalisme, communisme, anarchisme dan wel godsdienst.

Met de val van de muur had het liberalisme gewonnen. 

Maar wie dacht dat de liberalen aller landen zich zouden verenigen om een mooie liberale samenleving te bouwen kwam bedrogen uit.

Door de spreekwoordelijke intellectuele luiheid van de liberalen gecombineerd met hybris, arrogantie en gemakzucht heeft men het niet zelf gedaan, iemand anders zou het wel doen, namelijk De Markt.

Nu is de vrije markt een zeer mooi en efficiënt mechanisme, als er een markt is.

Dit was en is evenwel in veel gevallen waar het diensten van de overheid betreft niet het geval. Er is een reden dat particuliere partijen niet spontaan bevolkingsregisters zijn gaan bijhouden, of zorg zijn gaan verlenen in perifere gebieden, om nog maar te zwijgen over armenzorg, onderwijs en andere zaken uit het sociale domein.

Ook in Nederland dachten velen dat de markt zijn intrede moest doen in het openbare domein, dat zou allemaal veel efficiënter zijn. En niet alleen efficiënter in financiële zin, het gaf ook de mogelijkheid een aantal politieke concurrenten uit het maatschappelijk middenveld te verdrijven. Zo verdween de machtsbasis van de sociaaldemocratie in de woningbouwcorporaties met de verzelfstandiging van de laatste, en met de introductie van de marktwerking inde zorg verdween de traditionele kerkelijk rol in de zorg. De zorg werd het jachtgebied van managers met Key Performance Indicators!

En aangezien het ‘markt’ was, was de politiek niet meer verantwoordelijk, veelal werd een ‘onafhankelijke toezichthouder’ in het leven geroepen om de klappen voor de politiek op te vangen als het mis zou gaan.

En dat is natuurlijk mooi, je bent als minister dan wel verantwoordelijk voor de zorg, maar als het misgaat hoef je niet meer af te treden maar ga je ‘in gesprek’ met de sector!

Het heeft er vooral voor gezorgd dat alles duurder is geworden. Want wil je geld verdienen in een sector die eigenlijk geen markt is, dan moeten er twee dingen gebeuren. Ten eerste moet via een wettelijke regeling een monopolie worden geschapen, zodat de zogenaamde marktpartij een prijs kan bepalen tegen welke een ‘product’ kan worden geleverd, en ten tweede moet er winst worden gemaakt, hetgeen betekent dat er een percentage boven op de kunstmatige prijs kan worden geplakt.

En hoewel de bureaucratie een slechte naam heeft, is het een model wat wel degelijk efficiënt is als er repetitieve functies moeten worden uitgevoerd in een sector waar geen markt is. 

Kortom, privatisering van functies die toebehoren aan het publieke domein waar de markt niet werkt leidt alleen maar tot hogere kosten en verlies van politieke controle. Immers, de functie is overgelaten aan ‘de markt’ waar een ‘onafhankelijke toezichthouder’ over het algemeen de controle uitoefent en de ministeriële verantwoordelijkheid niet meer van toepassing is.

Burgers vinden evenwel wonen en zorg wel belangrijk. De politieke middenpartijen hebben dit evenwel uit ideologische en intellectuele luiheid verwaarloost.  Radicale partijen aan de linker- en rechterzijde agenderen deze thema’s wel. In plaats van die partijen te bestrijden, zou het evenwel beter zijn dat het politieke centrum weer de verantwoordelijkheid neemt voor de maatschappelijke functies waarvoor geen markt bestaat maar wel van maatschappelijk belang zijn.